Als een van de jongste plaatsen van Nederland heeft Lelystad een korte geschiedenis, maar wel een die goed is vastgelegd. De hoofdstad van de provincie Flevoland ligt in de 3e polder van het plan Lely, in oostelijk Flevoland. Voor deze polder waren er al 2 drooggelegd, zoals de 1e Wieringermeer en de Noordoostpolder als de 2e.
Rijksmonumenten
Op 28 september 1967 kwamen de eerste bewoners wonen in Lelystad, maar het duurde tot 1 januari 1980 voordat de stad ook echt een gemeente werd. Afgelopen 1 januari heeft de gemeente de grens van 84.000 inwoners gehaald en men groeit gestaag door.
Bij zo’n korte geschiedenis denkt men niet snel aan Rijksmonumenten, maar er zijn er toch 2 te vinden. Dit is het terrein met een scheepswrak uit de late middeleeuwen en een terrein met resten van een nederzetting uit het vroegneolithicum B-middenneolithicum A.
Volgens de Erfgoedwet moet de gemeente een erfgoedregister bijhouden, waarin informatie is opgenomen over de gemeentelijke monumenten en rijksmonumenten. De gemeente Lelystad heeft een lijst gemaakt met gemeentelijke monumenten.
Post 65 parels
Maar daar kan toch nog iets moois bij komen en dat is het NS Station Lelystad Centrum. De site Cultureel Erfgoed heeft een weblog Post 65, die bij nummer 3 gaat over Lelystad. De schrijver geeft aan dat Lelystad een bron is van Post 65 parels.
Volgens de weblog is een groot deel van onze leefomgeving gebouwd en aangelegd in de periode tussen 1965 en 1990. Deze periode noemt men ook wel de Post 65 periode. Zo is het NS Station Lelystad Centrum van 1988 en van architect Peter Kilsdonk.
Momenteel is de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) bezig met een onderzoek naar het jonge erfgoed dat dateert van die periode. Dit wordt onder meer vastgelegd in de weblogs op de site.
Grote problemen NSGezien de sterke groei van de automobiliteit en de stop op het steenkolenvervoer uit de Limburgse mijnen, kwam de NS in de eerste jaren van de Post 65 periode in financiële problemen. Om te bezuinigen werd de stationsarchitectuur veel simpeler.
Zo verliet men ook het standpunt dat het station een baken in de stad moest zijn. Rond 1980 geloofde men weer in het spoorvervoer – mede door de enorme files – waardoor nieuwe lijnen aangelegd werden. Denk hierbij aan de Veenendaallijn, de Schiphol en de Flevolijn.
De stations mochten maar een klein deel uitmaken van de kosten, maar waren wel essentieel voor het publieke gezicht van de NS. Hiervan is het station van Lelystad een goed voorbeeld van.
Hierdoor kwamen stations met een nieuwe huisstijl, met ‘parapludak’, korte looproutes, transparantie, zoveel mogelijk natuurlijk licht en vandalisme werende materialen en primaire kleuren. Een van de architecten was Peter Kilsdonk.
Deze architect ontwierp onder meer stations in Almere, Doetinchem, Zaandam, Oss, Lelystad Centrum, Duivendrecht. Het station in Lelystad is volgens de schrijver het meest zuivere voorbeeld van de high-tech glas met staal stations van de NS.
Het wordt gezien – en zo ook vanaf het begin genoemd – het ‘crystal palace’ in Lelystad. Daarentegen heeft het ook kritiek gehad, daar het gezien werd als eigenwijs. Maar het zal nog wel een flinke tijd de functie van station houden en daarom zal het de benoeming van ‘Post 65 monument’ terecht krijgen.
(Bronnen: Rijksmonumenten, Gemeente Lelystad, Wikipedia, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Omroep Flevoland)
Henny A.J. Kreeft
Onafhankelijke (Burger) Journalistiek
© Khamakar News Agency / 13.05.2024
Station Lelystad Centraal (© Wikipedia) 
