Fossiele subsidies niet meer te betalen

OPINIE – Als je het snel zegt – 4 miljard, 17.3 miljard, 30 miljard en 37.5 miljard euro – is het bijna niets, 0 euro. En dat had het ook moeten zijn: 0,00 euro aan fossiele subsidies al jaren geleden. Maar 13 jaar kabinetten Rutte hebben de subsidies niet verminderd, maar alleen maar verder toe laten nemen. Deze fossiele subsidies zijn gewoon belastingvoordelen voor grote bedrijven, die al jaren achter elkaar flinke winsten maken. 

Fossiele subsidies
Vooraf wil ik u waarschuwen, in de weken tot aan de verkiezingen zal het bedrag van 37.5 miljard euro regelmatig voorbij komen. Dachten we steeds dat er sprake was van 4.5 miljard euro aan zogenoemde ‘fossiele subsidies’, maar nu blijkt dat het een bedrag was van 2020. Tevens is dát bedrag opgelopen in drie jaar tijd van 17.3 miljard euro naar 30 miljard euro. Deze week kwam naar buiten dat we rekening moeten houden met 37.5 miljard euro (middels een nieuwe schatting).   

In de afgelopen jaren hebben milieugroepen én ook vak K geprobeerd om berekeningen uit te voeren, maar nooit kwam het tot een getal waar iedereen achter ging staan. Daarom is deze week een rapport uitgebracht door Milieudefensie, Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) en Oil Change Internationaal met het bedrag van 37.5 miljard euro. 
De 3 organisaties hebben gemeld dat vak K dit bedrag elk jaar misloopt door 13 subsidieregelingen die het gebruik van fossiele brandstoffen bevoordelen. In 2009 daarentegen had vak K beloofd om de belastingen af te stemmen op het klimaatbeleid.  

Fossiele brandstoffen
De meest gebruikte fossiele brandstoffen zijn steenkool, aardgas en aardolie. Deze brandstoffen kunnen worden gebruikt – wat overigens ook (nog steeds) gebeurt – als bron van energie. 
In feite zijn fossiele brandstoffen chemische verbindingen. Verbindingen tussen koolstof- en waterstofatomen die miljoenen jaren geleden zijn ontstaan uit planten- en dierenresten. Tijdens de ontbinding zijn de resten bedolven onder aarde of slib, waardoor ze in de tijd samengeperst werden tot aardgas, steenkool of aardolie.    

De fossiele brandstoffen zijn een goede energiebron, want ze bevatten veel energie. Daarbij kwam dan nog dat ze makkelijk te verkrijgen zijn, vrij goedkoop zijn, makkelijk op te slaan en te transporteren.  Naast het gebruik als energiebron kunnen ze ook gebruikt worden in de chemische industrie. 
Het nadeel is dat bij verbranding CO2 vrijkomt, wat klimaatveranderingen met zich mee kan brengen en opwarming van de aarde tot gevolg heeft. Tevens kunnen giftige stoffen vrijkomen, zoals stikstofdioxide, kwik, zwavel en fijnstof. 
Een ander nadeel is dat fossiele brandstoffen maar één keer gebruikt kunnen worden, daar ze opraken. Dat houdt in dat het systeem van fossiele brandstoffen niet duurzaam is. 

Voordelen van fossiele brandstoffen
Volgens een artikel van Charissa Dechène (journalist van BNN/VARA), van begin van dit jaar, zou het stimuleren van fossiele brandstoffen 4.5 miljard euro per jaar kosten. Volgens de subkop van het artikel zou er per dag zo’n 48 miljoen euro van de overheid naar fossiele bedrijven gaan. Hierbij zou sprake zijn van directe subsidies, belastingvrijstellingen en prijsondersteuning. De voordelen komen terecht in de luchtvaart, de zware industrie, energiecentrales en de landbouw. 
Maar tevens werd al aangegeven dat ondertussen het bedrag al opgelopen was tot ruim 17 miljard euro per jaar. Deze gegevens kwamen toen van economisch onderzoeker Alman Metten (oud-Europarlementariër PvdA). 

Op de site van Het Platform voor Economen (ESB) is de blog ‘Stop met subsidies voor fossiele brandstoffen’ (29 november 2022) te vinden. Gemeld wordt dat de Nederlandse overheid miljarden euro’s aan subsidies op fossiele brandstoffen verstrekt. De blog noemt een aantal voorbeelden, zoals kortingen op de energiebelasting voor grootverbruikers, vrijstelling van accijnzen, belastingvrijstellingen voor elektriciteitsopwekking.  
Daarnaast wordt melding gedaan van het feit dat de subsidies op fossiele brandstoffen het realiseren van klimaatdoelen tegenwerken. Mocht Rutte IV zijn blijven zitten en alle klimaatdoelen had uitgevoerd, dan nog zou de beoogde vermindering van broeikasgassen in 2030 niet gehaald worden. 

Waarom wordt het dan zo slecht geluisterd? Zo’n 20 jaar geleden kwam er al een rapport van de Erasmus Universiteit, dat aangaf dat subsidies aan fossiele bedrijven schadelijk voor het milieu zijn. Volgens een onderzoeker zouden de subsidies bedacht zijn om de economie te stimuleren, ondanks het feit dat ze negatieve milieueffecten meebrachten.  
Deze redenering is voor het kabinet IV een spagaat geweest. Minister Jetten had aangegeven dat de verduurzaming versneld moet worden, maar dat aan de andere kant gekeken moet worden naar de leveringszekerheid en de werkgelegenheid. 
Dit is (min of meer) terug te vinden in het standpunt van de Rijksoverheid op haar site. Aangegeven wordt dat het gebruik van fossiele brandstoffen sterk verminderd moet worden. Daarom zal de Rijksoverheid energiebesparing en de stapsgewijze overgang naar duurzame energie stimuleren, met het uitgangspunt dat in 2050 het energiesysteem CO2 vrij moet zijn.   

Het is te vragen of dat de Rijksoverheid dit kan waarmaken, los van het feit dat er andere afspraken zijn (zoals de SDG’s). Het is wel zo dat het klimaat niet kan wachten tot het moment dat er wederom verkiezingen zijn geweest, gesprekken zijn geweest voor een nieuw kabinet en de installatie hiervan en tenslotte het inwerken van nieuwe Tweede Kamerleden. 
Willen we de aarde overgeven aan de kinderen en kleinkinderen, moet er nú wat gebeuren en moeten we gaan werken aan het klimaat. In feite zijn we al veel te laat. We moeten demonstraties houden om (het gebruik en subsidies van) de fossiele brandstoffen onmiddellijk te stoppen. We moeten stoppen met het kappen van bomen, maar we moeten veel meer bomen gaan planten, overal en uitgebreid. De aarde moet groen en groener, gezond en veilig worden. Uit naam van de kinderen, kleinkinderen en de volgende generaties. Daarbij hoort tevens dat alle subsidies aan fossiele brandstoffen gestopt moeten worden en dat duurzame alternatieven onmiddellijk ingezet moeten worden. 

(Bronnen: NRC, Verduurzaming Nederland, Pricewise, Milieu Centraal, BNN/VARA, ESB, Rijksoverheid) 

Henny A.J. Kreeft
Onafhankelijke Burger Journalistiek

© Khamakar News Agency / 07.09.2023