GILZE EN RIJEN – Het is allemaal een beetje verwarrend geworden, als men op zoek gaat naar gegevens over het Kamp bij Rijen. Nu blijken er (mogelijk) meer Kampen te hebben bestaan, echter de vraag is aan welke kant van de oude Rijksweg Breda – Tilburg de kampen hebben gelegen. Hieraan is nog steeds gekoppeld of de Kampstraat de weg naar het Kamp bij Rijen is geweest.
Laat het duidelijk zijn, dat het afbreken van de woningen van de Kampstraat en ‘vervanging’ door dure bungalows voor mij iets is geweest wat ingaat tegen de cultuurhistorische waarde van de buurt. Als men de Kampstraat bekijkt vanuit het oogpunt van Cultureel Erfgoed, had de straat moeten blijven bestaan. De Kampstraat is een onderdeel van de geschiedenis van de gemeente Gilze en Rijen. Niet alleen voor mij maar voor velen onder ons en onze ouders, personen die er gewoond hebben of die de buurt kenden en kennen. Voor mij is het nog steeds de Kampstraat die begint bij de spoorwegovergang bij de Vincent van Goghstraat en loopt tot aan de Julianastraat (met de weg die langs het oude KMT liep).
Iedereen die aangeeft dat het Kamp bij Rijen daar of daar heeft gelegen, krijgt gelijk van me. Het kan ten noorden of ten zuiden van de Oude Rijksweg hebben gelegen. Er zijn zelfs in de huidige tijd onderzoeken gedaan naar resten van het Kamp aan de kant van de militaire wijk in het bos waar nu een zielig bordje Kampstraat staat. De fotograaf die er bij was, heeft me dit deze week gemeld.
Molenheide
Persoonlijk ga ik er vanuit dat het Kamp bij Rijen aan de kant van Gilze van de Oude Straatweg heeft gelegen, namelijk daar waar later het vliegveld kwam. Kees van der Heijden beschreef het Kamp bij Rijen (meerdere kampen) in zijn boek ‘Verdwenen tentenstad op de hei’. Hierbij moeten we niet vergeten dat de heide minstens liep van Hulten tot voorbij de Oosterhoutseweg.
In het boek wordt gemeld dat er een concentratie van troepen kwam bij het dorp Rijen, na de strenge winter van 1830 – 1831. Een deel van de Nederlandse mobiele aanvalsmacht kwam op de heide tussen Tilburg en Breda te bivakkeren. Vanaf mei 1831 werd daar het grote legerkamp gebouwd, wat in de geschiedenis steeds wordt genoemd als het Kamp bij Rijen. Dit gebeurde op de Molenheide.
Later zou de Molenheide worden omgebouwd tot een vliegveld. Maar het kan nog steeds betekenen dat er een gedeelte van het Kamp aan de kant van de Kampstraat heeft gelegen, mogelijk wachtposten om de vijand op tijd te kunnen zien aankomen en tevens om de eigen soldaten te ontvangen, die van de kant van de spoorlijn kwamen. Dat betekent dus dat het Kamp ten zuiden van de Oude Rijksweg heeft gelegen. Wat overigens zeer logisch lijkt te zijn, daar de soldaten in ‘oorlog’ waren met de troepen van België, die een zelfstandige staat wilden. Die zouden naar alle waarschijnlijk vanuit het zuiden moeten komen, dus vanuit Gilze.
J.C. de Vet gaf in zijn artikel ‘De Haansberg, van buurtschap naar oorlogsvliegveld’ (in De Mulder, nr 12, oktober 1984) aan dat de spoorlijn Breda – Tilburg in 1863 werd aangelegd. Maar aantal jaren later, in 1909, werd ten zuidwesten van de Haansberg een soort van vliegveldje aangelegd. Dat gebeurde op de Molenheide. Het veldje was niet groot en was in feite bedoeld voor burgervliegverkeer. Later werd het vliegveld omgebouwd tot een militair vliegveld. Op 8 maart 1937 begon een combinatie van verschillende gemeenten met de aanleg van een burgervliegveld. De combinatie bestond onder de naam ‘Vliegveld Nerhoven B.V.’ Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden beide vliegvelden samengevoegd.
Echter het kan best zo zijn dat uit de restanten van het Kamp bij Rijen toch iets van overblijfselen zijn ‘gebleven’. Mogelijk is dat deze later zijn gebruikt voor de opbouw van het vliegveldje of ze zouden later het gebouwde deel van ‘de Kraaiennest’ kunnen zijn geweest. Tenslotte stonden rond het Kamp van Rijen zo’n 100 tal houten gebouwen. Die zullen nooit helemaal zijn verdwenen.
Jac Kuijsters beschreef in De Mulder no 1 (Jaargang 1 winter aflevering 1980/1981) over het Kamp bij Rijen. In het artikel ‘Het Kamp bij Reijen,de wapenschouw en de 10- daagse veldtocht van 1831’ werd melding gedaan van het feit dat de gemeente reeds in 1752 een veldleger op het grondgebied had. Dit kamp was gelegerd ten zuiden van de Oude Straatweg op de latere Molenheide. Volgens hetzelfde artikel werd jaren later een tweede kamp gecreëerd. Dit kamp zou de naam het ‘Kamp bij Reijen’ hebben meegekregen. Dit Kamp zou dan gelegen hebben aan de andere kant van de Oude Rijksweg, aan de noordkant in een gebied dat ruw geschat het gebied besloeg wat nu zou liggen tussen Julianastraat – Spoorlaan – Oosterhoutseweg – Oude Rijksweg. Volgens de heer Kuijsters zou dit kamp vooral bekendheid krijgen na de Belgische opstand, die is begonnen op 25 augustus 1830, omdat een belangrijk deel van het Nederlandse leger jaren hier was gelegerd.
Zo blijkt dat er meerdere meningen zijn. Maar iedereen krijgt gelijk. Voorop staat dat we het Cultureel Erfgoed van de Kampstraat moeten bewaren. Een volgende keer zou gekeken kunnen worden naar de aanvoerweg(en) van het Kamp bij Rijen en of de Kampstraat belangrijk was.
(Bronnen: Heemkring Molenheide, De Mulder)
Henny A.J. Kreeft
Onafhankelijke Burger Journalistiek
© Khamakar News Agency / 03.03.2023
(Foto © Heemkring Molenheide)
