SCHERPENZEEL – De lokale media kwam deze week met een artikel over het belang van monumentale bomen – helaas achter de paywall – en gaf aan dat een grote eik evenveel werk verricht als 400 jonge boompjes. Eind december 2024 kwam het rapport van Terra Nostra – dat een onderzoek gedaan had naar de bescherming van monumentale bomen – middels de opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de Bomenstichting.
Monumentale bomen
Meestal wordt aangegeven dat monumentale bomen, bomen zijn met een hoge leeftijd, maar het gaat daarnaast ook om bomen met een bijzondere schoonheid en een hoge mate van zeldzaamheidswaarde. Daarnaast kunnen beeldbepalende bomen ook monumentale bomen zijn. Volgens de site van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed stonden eind 2024 15.000 bomen geregistreerd in het Landelijk Register van Monumentale Bomen die ouder zijn dan 80 jaar.
Monumentale bomen zijn van grote betekenis voor de kwaliteit van de leefomgeving, maar zijn tevens kwetsbaar. Hierbij kan men denken aan het feit dat de bomen moeten verdwijnen in het kader van stedenbouwkundige ontwikkelingen of nieuwe infrastructuur, naast klimaatverandering, bodemverstoring en onwetendheid. Belangrijk is om de waarden op het gebied van Cultureel Erfgoed van oude bomen vast te leggen en openbaar te maken, daar elke boom zijn eigen geschiedenis heeft. In het onderzoek zijn door heel het land 15 monumentale bomen bekeken om na te gaan hoe dit soort bomen behouden kunnen blijven voor de volgende generaties.
Bijzondere bomen in Scherpenzeel
De gemeentelijke site van de gemeente Scherpenzeel heeft een serie artikelen van een aantal bijzondere bomen in de gemeente, verteld door technisch beleidsmedewerker Groen van de gemeente, Jan Boertjes. De heer Boertjes begint met 3 bijzondere bomen aan het Oosteinde in Scherpenzeel. Dit zijn de Mammoetbomen.
De Mammoetboom – een conifeer – is afkomstig van de helling van het Sierra Nevada gebergte (VS). Volgens het bericht zouden de bomen in de VS meer dan 100 meter hoog worden met een stam van 12 meter in doorsnee. In Nederland blijft de hoogte beperkt tot 40 meter. In 1852 zijn de zaden voor het eerst naar Europa gekomen en vanaf dat moment komt men de Mammoetboom tegen in parken, op landgoederen en soms in de openbare ruimte. Naast de flinke hoogte, kunnen deze bomen ook een flinke leeftijd hebben en volgens gegevens zouden de nog levende Mammoetbomen zo’n 2.000 – 3.000 jaar oud zijn. De bomen van Scherpenzeel zijn geplant in 2011, maar opvallend is dat op de site van Monumentale Bomen (van de Bomenstichting), niet de bomen staan die genoemd zijn op de site van de gemeente, wat mogelijk samenhangt met de leeftijd.
Andere bomen
Volgens Jan Boertjes staan er ook oude bomen aan de oude bomenlaan aan het Witte Hek, waarbij een combinatie te vinden is van de inlandse Zomereik en de gewone Beuk en soms een andere boomsoort. Gemeld wordt dat de Beuken zich momenteel in een aftakelingsfase bevinden en zouden nog zo’n 5 jaar mee kunnen.
Voorts is in het centrum van Scherpenzeel – in de buurt van het gemeentehuis, kruising Dorpsstraat / Burgemeester Royaardslaan – de gewone Magnolia van groot formaat te vinden. Het blijkt dat deze Magnolia Soulangeana een van de grootste en rijkst bloeiende exemplaren is en ongeveer 55 jaar oud. Na verwoesting van het gemeentehuis is dit in 1941 herbouwd, waarna in 1956 de Magnolia werd aangeplant. De boom is meerdere malen ‘aangevallen’ door vandalen die takken hebben afgebroken. Tevens is er schade opgelopen door graafwerkzaamheden in 2019, waarbij wortels en takken zijn gesneuveld.
Ook kan men de Zilverabeel – Populus alba ‘Nivea’ – vinden in Scherpenzeel met haar zilverkleurige tot witte bladeren. Nivea wil zeggen ‘sneeuwwit’ en slaat op de witzilveren bladkleur. Normaal gesproken kan deze boom een hoogte en breedte van 20 meter bereiken en een leeftijd van 80 jaar. In Scherpenzeel is de bomenrij van de Zilverabeel in maart 2010 aangeplant aan de Omloop en is ondertussen uitgegroeid tot een beeldbepalende laan.
Ondanks dat flink wat gemeenten en natuurorganisaties af willen van de Amerikaanse Eik staat er op de Begraafplaats Lambalgen een flink en beeldbepalend exemplaar met een stamomtrek van 440 cm (een van de dikste bomen in de gemeente). De Amerikaanse Eik is sinds 1825 te vinden in Nederland, waar de boom zo’n 30 meter hoog kan worden. De boom heeft in 2007 een schimmel gekregen, de zwakteparasiet Eikhaas en wat later de Reuzenzwam en de Honingzwam (beide ook zwakteparasieten). Door de zwammen worden de bomen aangetast en alle schimmelaantastingen kunnen er voor zorgen dat de boom sneller kan omwaaien.
Een andere beeldbepalende boom die sinds 2007 te vinden is in Scherpenzeel is de Watercypres (Metasequoia glyptostroboides). In 1941 is deze boom herontdekt in China en vanaf 1945 is de aanplant begonnen en pas sinds 1960 op grote schaal opgekweekt en over de wereld aangeplant. Deze boom kan in Nederland een hoogte bereiken van ruim 30 meter en in het oorspronkelijke gebied ruim 45 meter. Sinds 2007 is de Watercypres onderdeel van het bomenbestand in Scherpenzeel en momenteel zijn er 15 te vinden, waarbij de oudste en grootste te vinden zijn bij de rotonde aan de Stationsweg – Industrielaan – Burgemeester Roëllaan en aan de Industrielaan.
(Bronnen: Gemeente Scherpenzeel, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Boerderijenstichting Fryslân, Barneveldse Krant, Monumentale Bomen)
Henny AJ Kreeft (Stichting De Groene Mantelzorger)
Onafhankelijke (Burger) Journalistiek
© Khamakar News Agency / 14.12.2025
