UTRECHT – Volgens de gemeente Utrecht is de Duiveltjesiep – ofwel Ruwe Iep of Ulmus Galbra ‘Cornuta’ – een zeldzame boomsoort met een ecologische functie. Half november liet de gemeente weten dat de stad ‘binnenkort’ 3 nieuwe Duiveltjesiepen kon verwelkomen, die alle 3 een directe afstammeling zijn van de 184 jaar oude Iep uit het Zocherplantsoen. Deze oude iep is in 2022 doodgegaan aan de Iepenziekte.
Drie jonge Duiveltjesiepen
De naam Duiveltjesiep komt van de diep ingesneden bladeren met een soort van (2) spitse ‘oortjes’ aan het uiteinde. De 3 nieuwe Duiveltjesiepen zijn directe afstammelingen van de iep van 184 jaar oud die in Zocherplantsoen stond maar doodging in 2022 aan de Iepenziekte. Van de 3 jonge planten, worden er 2 in Amelisweerd geplant en er komt er één op een plaats op het Willemsplantsoen, dicht in de buurt waar de oude iep heeft gestaan en waar nog restanten te vinden zijn, namelijk achter het Centraal Museum.
Volgens wethouder Susanne Schilderman – van Openbare Ruimte – is het bijzonder dat de Duiveltjesiep nu terugkomt in het straatbeeld; juist een boom die een kenmerkende rol had in het straatbeeld van de stad. Door de aanplant van de nieuwe bomen, brengt de gemeente een stukje levende geschiedenis terug, wat een slimme manier is om (een deel van het) groen erfgoed te behouden voor de stad Utrecht.
Iepenziekte
De Iepenziekte of Iepziekte is een ziekte die bij bomen van het geslacht Iep voorkomt, waardoor verwelking van takken wordt veroorzaakt, waarna de hele boom zal afsterven. Volgens gegevens zou de Iepenziekte worden veroorzaakt door de schimmels Ophiostoma ulmi (syn Ceratocystis ulmi) en Ophiostoma novo-ulmi, waarbij de laatste pas in 1970 voor het eerst is waargenomen.
Rond 1919 is de Iepenziekte geconstateerd in Nederland, waarna ook constant onderzoek wordt gedaan naar de ziekte. In de jaren rond 1970 is een tweede golf in Europa ontstaan met een agressievere vorm van de schimmel. De eerste reactie was dat er een wet kwam – het zogenaamde Iepenwetje – dat aangaf dat zieke iepen zo snel mogelijk moesten worden verwijderd. Zodoende werd de ziekte minder, zodat in 1991 de wet werd afgeschaft en een einde aan de (gecoördineerde) bestrijding van de Iepenziekte. Helaas werden zieke en dode bomen niet of nauwelijks opgeruimd en kon de populatie van de kevers weer groeien. Daardoor ontstond een derde golf van de ziekte. Ondertussen zijn er klonen van de Iep die resistent zijn, te verkrijgen.
Een begrip in Utrecht
De gemeente Utrecht meldt tevens dat de monumentale iep de oudste en dikste Duiveltjesiep van het land was en vooral een begrip in Utrecht. Deze oude monumentale boom kon in 2022 niet meer gered worden vanwege de Iepenziekte. Echter de gemeente wilde de boom voor de stad behouden en heeft daarom de takken en de bast verwijderd, waardoor de boom kon blijven staan en dienen als voedsel en schuilplaats voor insecten, vogels en schimmels.
Om toch weer een Duiveltjesiep te krijgen in Utrecht, heeft een deskundige stekjes van de oude boom genomen en geënt in 2009. Dit zijn wel stekjes geweest zonder de Iepenziekte, omdat de oude boom in 2009 nog geen Iepenziekte had. De stekjes zijn ondertussen uitgegroeid tot volwassen bomen, die identiek zijn aan de oude boom. Volgens de gemeente past het planten van de Duiveltjesiepen binnen het bredere streven van de gemeente Utrecht om bijzondere bomen te behouden. Daarbij wordt onderzocht of bijzondere bomen vaker vermeerderd kunnen worden, waardoor de cultuurhistorische betekenis behouden kan blijven voor de toekomstige generaties.
Monumentaal park
Op de gemeentelijke site is tevens te vinden dat het Zocherpark een van de oudste openbare parken van Nederland is, een groen gebied waar men heerlijk kan wandelen. Utrecht, als stad, was tot aan het begin van de 19e eeuw omgeven door middeleeuwse stadswallen. Op enig moment zijn deze stadswallen gesloopt omdat de muren niet meer nodig waren om de stad te verdedigen.
Architect J.R. Zocher kreeg in 1830 de opdracht van de gemeente Utrecht om op de plaats van de stadswallen een park aan te leggen, wat prima was voor de bewoners om lekker te kunnen wandelen. Daarom werd het park in het begin ook ‘Wandelingen’ genoemd, maar tegenwoordig heet het park het Zocherpark / Singelgebied. Ondertussen is het park een rijksmonument – overigens net als het Wilhelminapark – en is een lang smal park van 6 kilometer met veel oude bomen. In het park staan zelfs bomen die er al staan vanaf de aanleg van het park in de periode tussen 1830 tot 1870. Belangrijk is dat er in het park ruim 400 bomen staan die ouder zijn dan 100 jaar.
(Bronnen: Gemeente Utrecht, Kennisportaal PLantgezondheid & Gewasbescherming, Bomenstichting Achterhoek, Wikipedia, UStad, Bomenbieb, DUIC, RTV Utrecht)
Henny AJ Kreeft (Stichting De Groene Mantelzorger)
Onafhankelijke (Burger) Journalistiek
© Khamakar News Agency / 09.12.2025
