GILZE EN RIJEN – In het eerste deel heb ik de ‘Straat naar het Kamp van Rijen’ geprojecteerd op de straat die later de naam Julianastraat heeft gekregen. Dit is gedaan om de Kampstraat te kunnen uitleggen, daar het er bij mij niet ingaat, dat men een geitenpaadje in het bos een straat noemt. Overigens is er momenteel weer zo’n geitenpaadje met de naam Kampstraat en een triest en eenvoudig bord met de naam.
Vooraf
Vooraf moeten een aantal zaken duidelijk worden en dat zijn:
- de plaats van het Kamp van Rijen
- de spoorlijn Tilburg – Breda is pas in 1832 aangelegd
- de oude rijksweg Tilburg – Breda is in het Rijkswegennet 1821 genoemd van 2e klasse en werd in 1825 bestraat
- een weg over een militair kamp werd al snel een kampstraat genoemd, niet de Kampstraat
Over de weg tussen Tilburg en Breda schreef het Brabants Dagblad in mei 2019, dat deze al bijna 200 jaar bestond en men beschreef de geschiedenis van karrespoor, dodenweg naar Rijksweg. Volgens de site ‘Brabants Erfgoed’ gaat de geschiedenis van de Kampstraat ver terug in de tijd, waarbij deze in 1915 zou lopen vanaf het spoor tot aan het zogenaamde Kamp van Rijen. Genoemd werd dat de Kampstraat de oorspronkelijke toegangsweg tot het kamp was. De gemeente nam op 7 september 1915 het besluit om de straat in Rijen de naam Kampstraat te geven. Daarbij was het gedeelte tussen spoorlijn en bos ook Kampstraat – tot aanleg van de wijk Grote Spie in 1996.
Kamp van Rijen
Willem I bracht vanaf 1830 zo’n 50 tot 60.000 militairen in Brabant samen (om te vechten tegen de Belgen), waarvan het grootste deel gelegeerd was in Rijen. Hierbij wordt door onder meer de site Canon van Nederland gemeld dat het kamp ten noorden van de weg Tilburg – Breda lag. Op de Molenheide (gebied van het huidige vliegveld) werden oefeningen en wapenschouwen gehouden. Om het duidelijk te maken, worden nu links naar de site Topotijdreis aangegeven. Niet duidelijk is of de tijdlijn van de kaarten helemaal 1 op 1 loopt met de echte tijdlijn.
In 1835 zou het gebied er zo hebben uitgezien. Niet duidelijk is wat er allemaal gebeurt rond Rijen. De kaart is hetzelfde gebleven tussen 1815 en 1850. Mogelijk is er niets gedaan in die tijd met de kaart. Op de kaart is te zien dat er een ‘weg’ of veredelde ‘karrenspoor’ loopt van Breda naar Tilburg en een van Dongen via Rijen naar Gilze. Niet duidelijk op deze kaart is wat voor ‘groen’ in het gebied aanwezig is, heide of bos.
Vanaf 1850 is er meer te vinden op de kaart, maar het kan nog steeds voorkomen dat de kaart ‘achter‘ loopt. Op deze kaart is duidelijk de Molenheide, de Molenschotse Heide en de oude Rijksweg te zien. Tevens is er iets te vinden van ‘Tol’ bij de oversteek van de oude Rijksweg, die hier een stuk rechter geworden is. Mogelijk moet het Kamp van Rijen in het gebied van de Molenheide hebben gelegen. Volgens bepaalde sites zou het Kamp aan de noordkant van de Rijksweg gelegen hebben. Daaraan wordt door andere sites toegevoegd dat in het Kamp zo’n 10.000 man waren ondergebracht, zodat het Kamp in feite een (tenten) stad was van 1.000 bij 300 meter en verdeeld in 12 wijken voor 12 bataljons, elk met 2 dubbele rijen van 8 tenten. Tevens kan men weer op andere sites lezen dat de Molenheide ideaal was van een Kamp van deze grootte.
De kaart 1875 laat (kaart met vertraging in de tijd, doordat men niet elk jaar nieuwe kaarten maakt) zien dat er een heidegebied is rond de Straatweg Breda – Tilburg (de latere (oude) Rijksweg). Tevens zou het Kampement op deze kaart gelegen hebben tussen de spoorlijn en de oude ‘Rijksweg’). Tevens is op 3 plaatsen ‘Tol’ aangegeven en wel in de kern van Rijen, bij de weg van Breda naar Tilburg en bij ‘Vijf Eik’. Overigens heet op deze kaart de weg van station naar Dongen ‘Kerkstraat’. Tevens is het opvallend dat er 4 wegen zijn ingetekend, die kruisten met de spoorlijn (station en Vijf Eiken en 2 daartussen). Daarnaast loopt door het gebied van het Kamp meerdere wegen, waarbij 1 weg van ‘ongeveer’ overweg Vincent van Goghstraat loopt tot aan de oude ‘Rijksweg’.
Op de kaart van 1900 is 1 van de 4 wegen die de spoorlijn kruisten, verdwenen en is de Steenbakkerij ingetekend. Opvallend op deze kaart is dat er langs de oude ‘Rijksweg’ het er op lijkt, dat er meer bos gaat komen. Van al die wegen in het gebied van het Kamp van Rijen (op de kaart ‘Legerplaats’ genoemd) verdwijnen er steeds meer, maar 1 van deze wegen loopt weer naar hetzelfde punt als op de kaart van 1875.
De kaart van 1940 (loopt dus achter) is te zien, dat het bos steeds dichter wordt en ook tot aan de ‘mogelijke’ overgang van Vincent van Goghstraat zijn bomen (bos) te vinden (zie ook de luchtfoto 1939). Daarnaast lijkt het erop dat er weer een extra kruising met de spoorlijn is.
Vervolgens is op de kaart van 1958 (loopt dus achter) de wijk Kampstraat te vinden en is de extra kruising met de spoorlijn weer verdwenen. Mogelijk kan dit een ‘fout’ in de kaart zijn geweest, maar mogelijk is bij de Wilhelminastraat een tijdlang een spoorwegovergang geweest. Wie het weet en foto’s heeft, kan zich melden. Overigens is de Kampstraat op de kaart omringd door bomen en een gebied waar koren en tarwe geplant was. Daarnaast loopt de weg niet meer rechtstreeks door naar de oude ‘Rijksweg’ maar komt iets eerder op de Julianastraat uit (Cafetaria Van Thiel).
Dit wordt in de navolgende kaarten nog wat duidelijker, ongeveer tot aan 1990, waarbij de afbraak van de Kampstraat goed te zien is, waar de Kampstraat ook genoemd wordt, voor het stuk na de wijk en door het bos naar de Julianastraat. Hierna is in de kaarten te zien (onder meer 2000), dat de wijk Kampstraat is verdwenen en dat het gebied aangepast wordt met dure bungalows en dat er wederom weer bomen zijn verdwenen.
Om stukken bij elkaar te krijgen, moet men veel hobbels nemen en niet elke organisatie werkt mee, maar we gaan gewoon door. Tot de volgende keer.
(Bronnen: Topotijdreis, Kamp Rijen, Wegenwiki, BD, RAAP Archeologie Cultuurhistorie Erfgoed, Canon van Nederland, Nationaal Militair Museum)
Henny AJ Kreeft
Onafhankelijke (Burger) Journalistiek
© Khamakar News Agency / 05.09.2025
